در خراسان و مصر و شام و عراق - فتنه و کارزار میبینم (پیشگویی های شاه نعمت الله ولی)
روزنامه ایران در تحلیل روابط تهران ـ ریاض ضمن اذعان به وجود «رقابت پنهان در حوزه‌های استراتژیک» نوشته: اختلافات دامنه دار تهران و ریاض در حالی است که طی سال‌های اخیر چالش پرونده هسته‌ای ایران و همچنین سیاست خارجی پرافت و خیز دولت پیشین، منجر به شکل‌گیری سناریوی ایران هراسی از سوی مخالفان ایران در منطقه و جهان شد.
تحرکاتی که عربستان در رأس آن قرار داشت و طی آن تلاش شد چهره مخدوشی از ایران در عرصه بین‌الملل ترسیم شود. رئیس جمهوری دولت یازدهم در گام نخست تلاش کرد تا نگاهی که از ایران در منطقه و جهان شکل گرفته بود را تصحیح کرده و برای عادی‌سازی و گسترش روابط بسترسازی کند. سخن حسن روحانی در خصوص صلح و همگرایی با کشورهای منطقه بیش از هر کشور دیگری، ریاض را مخاطب خود قرار می‌داد.
اگرچه سعودی‌ها و پادشاه نسبتاً میانه رو آن‌ها با کارت دعوتی که برای ظریف فرستادند به پیغام دولت جدید جمهوری اسلامی به ظاهر پاسخ مثبت دادند اما سایه ابرهای تیره ریشه‌دار دو کشور همچنان بر سر رابطه دو کشور باقی ماند.
در تحلیل این واگرایی می‌توان به رقابت پنهان دو بازیگر در حوزه‌های مهم استراتژیک منطقه اشاره کرد؛ رقابتی که به قاعده دیپلماسی در جریان است.
اما به باور نویسنده این روزنامه «نشانه‌های تازه» در روابط دو کشور قابل مشاهده است. به نوشته وی: با وجود این، مقامات دیپلماتیک ایران و عربستان همچنان تلاش می‌کنند تا درهای دیپلماسی را به روی یکدیگر گشوده بگذارند. پس از آن‌که سعودی‌ها سفیر تازه خود را راهی تهران کردند، حسین صادقی سفیر تازه منصوب شده ایران هم روانه عربستان شد تا مقدمات در دست گرفتن سفارتخانه ایران در ریاض را فراهم کند.
این در حالی است که وزیر امور خارجه عربستان هم چند وقت پیش به صراحت اعلام کرد، کشورش مهیای توسعه رابطه دوجانبه میان ریاض و تهران است.
سخنان فیصل در چند ماه اخیر نشان می‌دهد دولت وی هم با توجه به موج نه چندان آرام تحولات منطقه‌ای مایل به تنش‌زدایی از رابطه تهران- ریاض است.
میل به تنش زدایی برگرفته از واقعیتی است که به زعم صاحب‌نظران به دلیل متغیرهای مهمی چون پا گرفتن و گسترش جریان‌های رادیکال و تروریستی، تغییر سمت و سوی جهت گیری‌های سیاسی بازیگران غربی و در رأس آن‌ها امریکا از منطقه خاورمیانه به حوزه شرق آسیا و لزوم افزایش همکاری کشورهای منطقه برای تأمین امنیت و ثبات امری اجتناب ناپذیر به حساب می‌آید.
از این روی، رقابت تنگاتنگ ایران و عربستان به قاعده حاصل جمع صفر، قدرت هر دو بازیگر را کاهش می‌دهد و نهایتاً ادامه حرکت هر دو را متوقف می‌کند. از این منظر دو کشور نیازمند رسیدن به نقطه‌ای هستند که بر اساس آن راهکارهای تأمین منافع خود در منطقه را در شناسایی متقابل منافع یکدیگر تعریف کنند.
با پیام‌های رسمی و غیررسمی که طیف‌های واقعگرا و میانه‌رو طرفین به سوی یکدیگر می‌فرستند به نظر می‌رسد تحقق منافع و مصالح با تکیه بر واقعیت‌های موجود در دستور کار دولتمردان تهران و ریاض قرار گرفته است.
صباح زنگنه نیز در اعتماد درباره سفر معاون وزیر خارجه به عربستان در مطلبی با تیتر «سفری مهم پس از یک سال» نوشته است: بعد از گذشت یک سال از روی کار آمدن دولت یازدهم و حاکمیت فضای تعامل در دیپلماسی ایران با سایر کشور‌ها به ویژه کشورهای منطقه و همسایه، سفر نخستین مقام ارشد کشورمان به عربستان سعودی بیش از پیش نقش مهم ایران و تلاش‌های مستمر کشورمان در حل بحران‌های منطقه یی را متذکر می‌شود. گفت‌و‌گو و رایزنی بین کشورهای همسایه یک امر طبیعی است و عدم انجام آن است که یک موضوع غیربدیهی و نیازمند اندیشه است. به هر اندازه که این رفت و آمد‌ها بیشتر صورت بگیرد قطعا سوءبرداشت‌ها و سوءتفاهمات هم مرتفع خواهد شد. در شرایط فعلی و حول محور بهبود روابط بین ایران و عربستان، چند اقدام مثبت اتفاق افتاده که ارزیابی این روابط را ضروری می‌داند. یکی از این موارد که از اهمیت بسیاری در روابط بین دو کشور برخوردار است تعیین سفیر جمهوری اسلامی ایران در ریاض است.
همچنین اقدامات ملک عبدالله در بیان ضرورت همکاری کشورهای منطقه برای مبارزه با خطر تروریسم و خشونت و نیز گلایه از علما و مراکز مذهبی سعودی در خصوص به کار نگرفتن همه توان و امکانات در مبارزه با اندیشه‌های افراط گرایانه و مسائلی از این قبیل از دیگر اقدامات مثبتی است که می‌تواند به هرچه نزدیک شدن روابط دو کشور کمک کند. به نظر می‌رسد این اقدامات می‌تواند زمینه مناسب تری را برای تفاهم و تبادل نظر بین دو کشور فراهم آورد. همچنین تلاش مستمر عربستان برای یافتن راه حل مناسب در موضوع سوریه است که تا پیش از این از فصل دیگری در موضوع سوریه سخن می‌گفت. مواضعی که حکایت از کمک کردن به معارضین سوریه و بمباران مناطق سوری توسط آل سعود داشته اکنون چرخشی درخور توجه داشته و سران این کشور از اتخاذ شیوه جدیدی برای حل مهم‌ترین بحران منطقه سخن می‌گویند. باید انتظار داشت که ظرف آینده یی نزدیک تاثیرات مثبت این نوع تغییر رفتار به صورت رفع مشکلات منطقه ظاهر شود.
علی‌ای‌حال، سفر معاون وزیر خارجه کشورمان به عربستان می‌تواند مقدمه سفرهای دیگری باشد و مهم‌ترین دستاورد آن تفاهم بر زمان و نحوه و موضوعات رفت و آمد بین مقامات دو کشور است. با ادامه یافتن این رفت و آمد‌ها آن هم با هدف تفاهم و همکاری بین دو کشور، بسیاری از نقاط التهاب آمیز و متشنج منطقه خاورمیانه می‌تواند به آرامش نزدیک شود. یقینا مبارزه با تروریسم بدون داشتن یک تفکر مشترک و استراتژی واحد و بدون در نظر گرفتن ابعاد مختلف این مبارزه نتیجه یی نخواهد داشت. بنابراین با افزایش رفت و آمد‌ها می‌توان امیدوار بود که این دو کشور با نقاط اشتراک بیشتری در برخورد با تروریسم به روابط نزدیکی دست یافته و به آرامش بیشتر منطقه کمک کنند. البته در جهان اسلام هم انعکاس این رفت و آمد‌ها و نزدیک شدن دیدگاه‌ها لاجرم منجر به همکاری‌های بین کشورهای اسلامی خواهد شد. در خلال این سفر‌ها با محوریت تحولات منطقه یی می‌توان امیدوار بود که در بحث نفت و انرژی که می‌تواند به عنوان موضوع ثانویه مطرح شود، امکان همکاری‌های گسترده یی به وجود آید.
روزنامه آرمان نیز نظر داو‌د هرمیداس باوند را در مطلبی با تیتر «طیف معتدل عربستان می‌تواند با ایران تعامل کند» مورد توجه قرار داده است. این کار‌شناس مسائل بین‌الملل در تشریح رفتار مقامات عربستان سعودی گفته: عربستان سعودی دارای جایگاه تاثیرگذاری در منطقه خاورمیانه است. در سال‌های اخیر هم این کشور اقدام به صدور ایدئولوژی حاکم خود در منطقه کرده است، به نظر می‌رسد اکنون که جنبه‌های افراطی ایدئولوژی وهابیت در گروه‌هایی مانند داعش تبلور پیدا کرده است، امنیت ملی عربستان و حتی متحدین این کشور در خطر قرار گرفته است. البته تیرگی و عادی شدن روابط دو کشور در طول تاریخ روند متفاوتی را تجربه کرده است.
وی افزود: در طول جنگ تحمیلی عربستان، قطر، کویت و بحرین حدود ۵۸ میلیارد دلار به عراق کمک مالی و تجهیزاتی کردند. حتی زمانی که هواپیماهای عراقی جزیره سیری را بمباران کردند از خاک عربستان برخاستند. بنابراین ترس از انقلاب منجر شد در طول سال‌های اول استقرار نظام جمهوری اسلامی دو کشور روابط تیره‌ای داشته باشند. آنچه در سال‌های اول انقلاب میان ایران و عربستان رخ داد ناشی از رقابت رویکرد‌ها بود. این استاد دانشگاه تصریح کرد: عربستان سعودی در طول سال‌های اخیر خطر هلال شیعی را مطرح کرد. اولا باید دانست چنین بحثی اصلا به لحاظ تاریخی و استراتژیک وجود نداشته و ندارد.
از سوی دیگر برخی از مقامات عربستان در جریان انقلاب‌های عربی، تهران را رقیب خود تصور می‌کردند و هر جا کشورمان دارای یک نفوذ گسترده‌ای بود؛ عربستان سعی کرد به مقابله با ایران برخیزد. خروج عربستان از شورای امنیت سازمان ملل و بی‌اعتنایی به این نهاد هم نشان‌دهنده تفکرات آن روزهای مقاما ت عربستان است؛ حالا عربستان‌سعودی با وجود داعش در عراق و ماجراجویی‌هایی که برای تشکیل دولت اسلامی انجام می‌دهد، متوجه اشتباه خود شده است. حال باید دید طیفی که در عربستان‌سعودی مایل به تعامل با ایران هستند قادر خواهند بود در مقابل جریان تندرو بایستند، یا اینکه حاکمیت آن‌ها دچار مشکل می‌شود؟ طیف معتدل در عربستان می‌تواند با ایران تعامل کند.
No comments:
Post a Comment